Powstanie Bractw Ław

Ponad 600 lat temu kupcy handlu zamorskiego i właściciele statków w regionie Morza Bałtyckiego utworzyli społeczność znaną jako „Zwyczajna Gildia” lub „Zwyczajny Kupiec”.

Arystokraci, kupcy dalekobieżni i właściciele statków

Od pierwszej połowy XIV wieku istnieją dowody na istnienie w regionie bałtyckim elitarnych miejsc spotkań społeczności miejskich noszących imię króla Artura. Miały one charakter arystokratyczny, opierały się na ideałach rycerskich, gromadziły się na bankietach, organizowały turnieje i kultywowały maniery stosowne do ich rangi. Najstarszą udokumentowaną społecznością w Dworze Artusa w Gdańsku byli Bracia Świętego Jerzego, którzy przywiązywali dużą wagę do swojego arystokratycznego pochodzenia i statusu.

Jednak dzięki swojemu ekonomicznemu znaczeniu dla miasta kupcy handlu zamorskiego i właściciele statków wkrótce uzyskali również dostęp do Dworu Artusa. Zorganizowali się również w bractwa, naśladując arystokratyczny styl życia braci św. Jerzego, ale świadomi swojego mieszczańskiego źródła utrzymania realizowali również świeckie interesy. Spotykali się w Dworze Artusa, aby wymieniać się informacjami – zwłaszcza o swoich podróżach i transakcjach handlowych – organizować grupy wojażowe, realizować obroty towarowe i utrzymywać kontakty towarzyskie.

Układ miejsc siedzących 1713-1742 (plan z 1742 r.)

Geneza nazw

Bractwa zbierały się w różnych miejscach w wielkiej sali Dworu Artusa. Ustawiano tam ławy, przy których spotykali się poszczególni bracia danego bractwa. W ten sposób stawali się oni braćmi danej ławy: „Braćmi Ławy”.

Bractwa Ław zazwyczaj miały w nazwie swojego patrona. Na przykład Ława św. Rajnolda, o którym wspomina się już przy okazji otwarcia nowego Dworu Artusa w 1481 roku. Ponieważ pierwsi Bracia Ław prawdopodobnie pochodzili z Westfalii – w szczególności z Soest, Dortmundu i Kolonii – nie mogli nie znać kultu Świętego Rajnolda w Dortmundzie.

Ława Lubecka w statucie z 1482 roku ustanowiła św. Krzysztofa swoim patronem. Najwcześniejsza wzmianka o tej ławie pochodzi z roku 1482.

Ława Trzech Króli pochodzi z 1483 roku. Patronami są Trzej Królowie, którzy są szczególnie czczeni w Kolonii. Nazwa ławy odnosi się do kupców pochodzących z Kolonii lub mających z nią szczególne powiązania.

Ława Malborska Różańca Maryi jest wzmiankowana w 1487 roku, ale prawdopodobnie została założona wcześniej. Początkowo określana była jako Ława pod Malborkiem, jednak wraz z objęciem patronatu Najświętszej Maryi Panny otrzymała swoją pełną nazwę. Patronat związany jest z kościołem Mariackim w Gdańsku oraz z patronatem Najświętszej Marii Panny dla Zamku Mariackiego i figurą Matki Boskiej na chórze kościoła zamkowego.

Dziś cztery wspomniane Bractwa Ław ponownie związane są z Gdańskim Dworem Artusa. Bractwo św. Jerzego opuściło wszakże Dwór Artusa już pod koniec XVI wieku. Nie chciało uczestniczyć w tendencjach dążących ku wprowadzaniu mieszczańskich zwyczajów do Dworu Artusa i stworzyła własne miejsce spotkań – Dwór św. Jerzego przy Złotej Bramie.

Historyczny punkt widzenia

Zgodnie ze średniowiecznym pojmowaniem świata, bractwa początkowo postrzegały siebie również jako religijne bractwa modlitewne. Nabywali kaplice lub ołtarze w kościołach i klasztorach i wyposażali je w cenne przedmioty kultu. Zatrudniali własnym sumptem kapłanów, którzy opiekowali się ołtarzami i odprawiali msze w intencji zbawienia braci. Zapewniano również świece, niezwykle drogie źródła światła w tamtych czasach.

Wraz z nadejściem reformacji w Gdańsku, Bractwa Ław odrzuciły swój wizerunek bractw modlitewnych. Jednak kaplice i ołtarze przez długi czas pozostały w ich posiadaniu. Opieka społeczna nad braćmi w potrzebie i ich krewnymi, a także nad ubogimi w mieście pozostawała głównym zadaniem wspólnoty przez wieki, dopóki państwo nie zaczęło coraz bardziej angażować się w opiekę społeczną.

Ławy czuły się nadal odpowiedzialne za kształtowanie Dworu Artusa oraz opiekę nad istniejącymi dziełami sztuki, nawet wtedy, gdy w Dworze Artusa obradowała giełda, a ławy wycofały się głównie do domów swoich wójtów.